Przekształcenia i restrukturyzacje

Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych zakłada m.in. wprowadzenie do polskiego prawa spółek handlowych nowego rozwiązania, tj. tzw. prawa holdingowego. Prawa, które dotyczy relacji prywatno-prawnych pomiędzy spółką dominującą i jej spółkami zależnymi. Nowe regulacje mają gwarantować ochronę mniejszościowych wspólników (akcjonariuszy) i wierzycieli spółki zależnej. Wyposażają także rady nadzorcze w narzędzia prowadzenia efektywnego nadzoru korporacyjnego.

Możliwość samodzielnego wyboru zewnętrznego doradcy

Jednym z takich uprawnień jest przyznanie radzie nadzorczej możliwości samodzielnego wyboru i zawarcia umowy z zewnętrznym doradcą. Zdaniem twórców nowelizacji złożoność procesów zachodzących w spółkach kapitałowych oraz ich profesjonalizacja wymagają niekiedy skorzystania przez radę nadzorczą z usług zewnętrznych. Świadczonych przez podmioty o wyspecjalizowanych kompetencjach do przeprowadzenia rzetelnej analizy. Według dotychczasowego stanu prawnego, rada nadzorcza nie może wydawać zarządowi wiążących poleceń związanych z prowadzeniem spraw spółki. W obecnym stanie prawnym rada nadzorcza dysponuje jedynie sposobnością zwrócenia się do zarządu z wnioskiem o podjęcie określonych działań. Ostatecznie decyzja należy do zarządu spółki. Należy zatem pozytywnie ocenić wyposażenie rady nadzorczej w uprawnienie do samodzielnego (tj. z pominięciem zarządu) wyboru konkretnego podmiotu zewnętrznego, posiadającego wiedzę fachową i kwalifikację, celem zbadania określonych zagadnień dotyczących spółki, w tym w szczególności jej majątku.

Sprawowanie stałego nadzoru nad spółkami zależnymi

Kolejną zmianą wzmacniającą pozycję rad nadzorczych i umożliwiająca sprawowanie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego jest przyznanie radzie nadzorczej spółki dominującej prawa sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi należącymi do grupy spółek, ale tylko w zakresie realizacji interesu grupy spółek.

Rada nadzorcza zyska uprawnienie do żądania od zarządu, prokurentów, oraz wszystkich osób zatrudnionych w spółce, wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień niezbędnych do nadzoru nad spółką, w szczególności dotyczących działalności spółki lub stanu majątkowego spółki, w tym także spółki zależnej lub powiązanej.

Zasada biznesowej oceny sytuacji

Nowelizacja wprowadza zasadę biznesowej oceny sytuacji (tzw. Business Judgement Rule),
tj. wyłączenie odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną spółce przez decyzje organów, które okażą się błędne – o ile były one podejmowane w granicach uzasadnionego ryzyka biznesowego w oparciu o adekwatne do okoliczności informacje. Dzięki temu rozwiązaniu członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy, którzy starannie
i lojalnie wykonywali swoje obowiązki, i którzy zdecydowali się na podjęcie przez spółkę ryzyka gospodarczego, ale na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny - zyskają ochronę, na wypadek, gdyby okazało się, że decyzja była nietrafna i doprowadziła do wyrządzenia spółce szkody. Jednocześnie w dalszym ciągu możliwe będzie sankcjonowanie działań lekkomyślnych.

Odpowiedzialność spółki dominującej

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie bezpośredniej odpowiedzialności spółki dominującej wobec wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej za obniżenie wartości udziałów albo akcji spółki. Obniżenie to odnosi się do wartości udziałów (akcji) spółki zależnej w sytuacji,
gdy spółka ta stosowała się do wiążących poleceń spółki dominującej. Wspomniana odpowiedzialność będzie pewną przeciwwagą dla uprawnienia spółki dominującej do wydawania spółce zależnej tzw. „wiążących poleceń”, a które dotyczyć będą prowadzenia spraw spółki, jeśli będzie to uzasadnione interesem grupy spółek.

Projekt stoi na gruncie zasady, że z decyzją powinna być zawsze związana odpowiedzialność. W związku z powyższym przewiduje odpowiedzialność spółki dominującej za skutki wydania wiążącego polecenia wykonanego następnie przez spółkę zależną należącą do grupy spółek wobec: a) wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej, b) spółki zależnej, ale także wobec c) wierzycieli spółki zależnej, w sytuacji, gdy egzekucja przeciwko spółce zależnej okaże się bezskuteczna, zaś szkoda występująca u wierzycieli spółki zależnej powstała w wyniku stosowania się przez tę spółkę do wiążącego polecenia spółki dominującej.

Prawo spółki dominującej do informacji o spółkach zależnych

Ustawodawca przyznaje spółce dominujące uprawnienie pozwalające sprawnie zarządzać grupą spółki. Spółka dominująca zyska prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych. Spółka dominująca realizując swoje uprawnienie będzie miała prawo przeglądać księgi i dokumenty spółek zależnych.

Podsumowując, celem wprowadzenia do polskiego ustawodawstwa prawa holdingowego jest wdrożenie działań zmierzających do zwiększania efektywności procesów związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwami oraz wzmocnienie nadzoru w spółkach kapitałowych. Ponadto, zaproponowane rozwiązania mają  zwiększyć ochronę spółek zależnych, wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej, ale także wierzycieli spółki zależnej.